SPSS’te Regresyon Analizi: Model Kurma ve APA Uyumlu Tablo Oluşturma
Regresyon analizi, bir bağımlı değişkenin bir veya birden fazla bağımsız değişken tarafından ne ölçüde açıklandığını incelemek için kullanılan en temel istatistiksel yöntemlerden biridir. SPSS’te doğru kurulan bir regresyon modeli, değişkenler arasındaki ilişkileri ortaya koyar ve araştırma modelinin bilimsel çerçevesini destekler. Bu yazıda, SPSS’te regresyon analizi sürecini, model kurma adımlarını, çıktıların nasıl yorumlandığını ve APA uyumlu tablo oluşturma yöntemlerini adım adım açıklıyoruz.
Regresyon analizi, bağımlı değişkende görülen değişimin bağımsız değişkenler tarafından ne ölçüde açıklandığını gösteren bir istatistiksel yöntemdir. En yaygın regresyon türleri:
Basit doğrusal regresyon: Bir bağımsız değişken ile bir bağımlı değişken arasındaki ilişki.
Çoklu doğrusal regresyon: Bir bağımlı değişkenin birden fazla bağımsız değişken tarafından açıklanması.
Analize başlamadan önce şu varsayımlar kontrol edilmelidir:
Bağımlı değişkenin en az aralık ölçeğinde olması
Bağımsız değişkenlerle doğrusal ilişki
Artık değerlerin normal dağılımı
Homoscedasticity (varyansların homojenliği)
Çoklu doğrusal bağlantının olmaması
Aykırı değer ve etkileyici gözlemlerin analiz edilmesi
Bu varsayımların sağlanmaması, modelin geçerliliğini zayıflatabilir.
Analyze > Regression > Linear menüsüne girilir.
Bağımlı değişken Dependent, bağımsız değişkenler Independent(s) alanına eklenir.
Statistics bölümünde:
Estimates
Model fit
R squared change
Collinearity diagnostics
seçenekleri işaretlenir.
Artıkların incelenmesi için gerekli grafikler talep edilebilir.
“OK” ile analiz çalıştırılır.
Modelin genel gücünü gösterir.
R: Korelasyon
R²: Açıklanan varyans oranı
Adjusted R²: Çoklu regresyonda düzeltilmiş açıklama oranı
Örnek ifade:
“Model, bağımlı değişkendeki varyansın %42’sini açıklamaktadır (R² = .42).”
Modelin genel olarak anlamlı olup olmadığını test eder.
Örnek:
“Kurulan model anlamlı bulunmuştur, F(3, 146) = 12.37, p < .001.”
Her bir bağımsız değişkenin modele katkısı değerlendirilir.
Örnek APA uyumlu ifade:
“Motivasyonun başarıyı anlamlı düzeyde yordadığı görülmüştür (β = .37, t = 4.25, p < .001).”
SPSS çıktılarında:
VIF > 10 → risk
Tolerance < .10 → risk
Bu değerler kısaca yorumlanmalıdır.
APA’ya uygun bir tablo oluştururken:
Değişken adları
B
SE B
β
t
p
değerleri tek bir tabloda sunulur.
Örnek tablo yapısı:
Tablo X. Bağımlı Değişken: Akademik Başarı
Değişken B SE B β t p
------------------------------------------------------
Motivasyon .28 .06 .37 4.25 <.001
Öz-düzenleme .19 .08 .21 2.41 .017
Varsayım kontrollerini atlamak
R² ve etki büyüklüğünü raporlamamak
Çoklu doğrusal bağlantıyı dikkate almamak
Tablo ile metin arasında tutarsız değer vermek
Bu hatalar, istatistiksel yorumlamayı önemli ölçüde zayıflatabilir.
Regresyon analizi, araştırmalarda değişkenler arasındaki ilişkileri anlamak için güçlü bir yöntemdir. SPSS’te doğru modelin kurulması, varsayımların kontrol edilmesi ve sonuçların APA uyumlu biçimde sunulması, analiz sürecinin hem bilimsel hem de teknik açıdan sağlam olmasını sağlar.