Tez SPSS Analizi: Tezlerde Hipotez Testleri Nasıl Yapılır?

Tez hazırlama sürecinde en kritik aşamalardan biri, araştırmanın hipotezlerini istatistiksel olarak test etmektir. Bu aşama, çalışmanın bilimsel gücünü doğrudan etkiler. Sosyal bilimler, psikoloji, eğitim, sağlık bilimleri veya işletme alanında hazırlanan tezlerde SPSS hipotez testleri en sık kullanılan yöntemlerdir. Bu yazıda, tez çalışmalarında uygulanan temel SPSS hipotez testlerini, veri türlerine göre hangi testin uygun olduğunu ve sonuçların nasıl yorumlanacağını adım adım ele alıyoruz.

Tezlerde Hipotez Testlerinin Önemi

Hipotez testleri bir tezin omurgasını oluşturur. Araştırmacı, çalışmasının başında belirlediği H0 (null hipotezi) ve H1 (alternatif hipotezi) üzerinden istatistiksel karar verir. Bu nedenle seçilen testin, veri yapısına ve araştırma modeline uygun olması zorunludur. SPSS programı, tezlerde kullanılan tüm temel istatistiksel testleri uygulamak için en pratik araçtır.

Hangi Hipotez Testi Kullanılmalı? (Tezlerde Test Seçimi)

Tez SPSS analizi sırasında doğru testin seçilebilmesi için üç faktör göz önünde bulundurulur:

• Bağımlı ve bağımsız değişkenlerin türü (sürekli, kategorik, sıralı)
• Verinin dağılım özellikleri (normal–normal değil)
• Grup sayısı

Aşağıda tezlerde en sık kullanılan SPSS hipotez testlerini özetledik.

1. Bağımsız Örneklem t Testi

İki farklı grubun ortalamalarını karşılaştırmak için kullanılır.

Örnek: Kadın ve erkek öğrencilerin akademik başarı ortalamalarının karşılaştırılması.

Varsayımlar: Normallik, varyans homojenliği.

2. Eşleştirilmiş Örneklem t Testi

Aynı grubun iki farklı zamandaki ölçümlerini karşılaştırmak için kullanılır.

Örnek: Bir eğitim müdahalesi öncesi ve sonrası başarı puanı.

3. Tek Yönlü ANOVA

Üç veya daha fazla grubun ortalamalarını karşılaştırmak için idealdir.

Örnek: Üç farklı bölümdeki öğrencilerin motivasyon puanlarının karşılaştırılması.

4. Mann Whitney U ve Wilcoxon Testleri (Non-parametrik)

Veri normal dağılmıyorsa tercih edilir.

5. Ki-Kare Testi

Kategorik değişkenlerin ilişkisini incelemek için kullanılır.

Örnek: Cinsiyet ile bölüm tercihinin ilişkisi.

6. Pearson ve Spearman Korelasyon

İki sayısal değişken arasındaki ilişki gücünü ölçer.

Örnek: Akademik başarı ve çalışma saatleri ilişkisi.

SPSS’te Hipotez Testlerinin Uygulanışı

Tezlerde kullanılan tüm hipotez testleri SPSS’te şu adımlarla uygulanır:

1. Veri setinin hazırlanması: Eksik veri, aykırı değer ve normallik kontrolleri yapılır.
2. Analiz adımının seçilmesi: Analyze > Compare Means veya Analyze > Nonparametric Tests menüleri kullanılır.
3. Testin uygulanması: Bağımlı ve bağımsız değişkenler tanımlanır.
4. Çıktıların yorumlanması: p değeri, test istatistikleri ve etki büyüklükleri incelenir.

SPSS Çıktılarının Tez İçin Yorumlanması

Hipotez testleri yapıldıktan sonra sonuçların APA 7 formatına uygun şekilde raporlanması gerekir. Tezlerde en çok kullanılan rapor formatı örnekleri şunlardır:

 Bağımsız örneklem t testi: t(128) = 2.45, p < .05 Tek yönlü ANOVA: F(2,147) = 5.89, p < .01 

Tezlerde sadece p değerinin verilmesi yeterli değildir. Ek olarak:

• Etki büyüklüğü (Cohen’s d, eta square)
• Post-hoc test sonuçları
• Varsayım testlerinin sonuçları da mutlaka belirtilmelidir.

SPSS ile hipotez testleri, bilimsel çalışmaların güvenilirliğini artıran önemli bir adımdır. Tez çalışmalarında doğru testin seçilmesi, varsayımların kontrol edilmesi ve sonuçların bilimsel yazım kurallarına uygun şekilde raporlanması, araştırmanın akademik niteliğini güçlendirir. Hipotez testlerini doğru şekilde yorumlamak, yalnızca teknik bir analiz değil; aynı zamanda araştırmanın bütünlüğünü destekleyen önemli bir süreçtir.