Akademik makale yazımında istatistiksel analizlerin doğru yorumlanması, araştırmanın bilimsel niteliğini doğrudan etkileyen kritik bir aşamadır. SPSS çıktıları; p değeri, etki büyüklüğü, model uyumu, beta katsayıları ve post-hoc sonuçları gibi bilgileri içerdiği için dikkatle değerlendirilmelidir.

Bu rehber, SPSS çıktılarının makalelerde nasıl okunacağını ve nasıl akademik formatta raporlanacağını açıklayan kapsamlı bir çalışmadır.

1. SPSS Çıktıları Neden Önemlidir?

Hakemli dergilerde istatistiksel analiz bölümü şu açılardan incelenir:

• Testlerin veri yapısına uygun seçilmesi

• Varsayımların kontrol edilip edilmediği

• p değerinin tek başına verilmemesi

• Etki büyüklüğü ve güven aralıklarının raporlanması

• Bulguların araştırma sorusu ile uyumlu yorumlanması

Bu nedenle SPSS çıktıları, yalnızca teknik bir çıktı değil, çalışmanın bilimsel çerçevesini oluşturan bir bileşendir.

2. SPSS Çıktı Türleri ve Anlamları

SPSS analizleri sonucunda en sık karşılaşılan tablolar şunlardır:

Descriptive Statistics

Ortalama, standart sapma, min–max değerleri.

Levene’s Test

Varyans homojenliğini kontrol eder.

ANOVA Tablosu

F istatistiği, serbestlik dereceleri, p değeri.

Regression Coefficients

Beta katsayıları, t istatistikleri ve anlamlılık değerleri.

Model Summary

R, R² ve düzeltilmiş R² değerleri.

3. Regresyon Analizi Çıktılarının Yorumlanması

Model Summary (R ve R²)

• R², bağımlı değişkendeki varyansın yüzde kaçının model tarafından açıklandığını gösterir.

Örnek ifade:

Bağımsız değişkenler, bağımlı değişkendeki varyansın %42’sini açıklamaktadır (R² = .42).

Coefficients Tablosu

• β (beta): Değişkenin göreli etkisi

• t değeri: Anlamlılık testi

• p değeri: İstatistiksel anlamlılık

APA örneği:

Akademik motivasyon, başarıyı anlamlı düzeyde yordamaktadır (β = .37, t = 4.25, p < .001).

Varsayım kontrolleri

Normallik, çoklu doğrusal bağlantı, otokorelasyon, varyans homojenliği gibi kontroller yapılmalıdır.

4. ANOVA Analizi Çıktılarının Yorumlanması

ANOVA Tablosu

Örnek:

F(2, 87) = 5.63, p < .01.

Post-hoc Testler

Anlamlı farkların hangi gruplar arasında olduğunu gösterir.

Etki Büyüklüğü (η²)

Bulguların pratik önemini gösterir ve raporlanması APA tarafından önerilir.

5. APA Formatında Raporlama İlkeleri

Makalelerde SPSS sonuçları raporlanırken:

• Test türü

• Serbestlik dereceleri

• Test istatistiği (t, F, β, r…)

• p değerleri

• Etki büyüklükleri

• Varsayım kontrolleri

düzenli ve tutarlı şekilde sunulmalıdır.

6. SPSS Çıktılarını Yorumlarken Sık Yapılan Hatalar

• Sadece p değerine odaklanmak

• Etki büyüklüğünü raporlamamak

• Varsayım kontrollerini atlamak

• Yanlış test seçimi

• Tablolar ve metin arasında tutarsızlık olması

Sonuç

SPSS çıktılarının doğru yorumlanması, akademik makalelerin bilimsel gücünü belirleyen en önemli adımlardan biridir. Regresyon, ANOVA ve diğer testlerin çıktıları; yalnızca istatistiksel bir sonuç değil, araştırmanın temel bulgularını açıklayan yapısal bileşenlerdir.